Ο Αριστοτέλης περιγράφει ως «πέμπτη ουσία» το ουράνιο υλικό που έρχεται να προστεθεί στη γη, στον αέρα, στη φωτιά και στο νερό (στα τέσσερα γνωστά στοιχεία του Κόσμου).
Η «πεμπτουσία» του Αριστοτέλη ήταν ο αιθέρας, το υλικό που θεωρήθηκε –έως και τον δέκατο ένατο αιώνα– ότι διαπερνούσε τον κενό χώρο. Πριν από μία δεκαετία, η σκοτεινή ύλη έμοιαζε να είναι ένα είδος σύγχρονης «πεμπτουσίας».
Τι συμβαίνει; Ύστερα από τόσες χιλιάδες χρόνια, ακόμη με αυτά ασχολούνται οι σύγχρονοι επιστήμονες;
Ποιο είναι το νόημα αυτής της ατέρμονης αναζήτησης; Η ίδια η ζωή.
Τι είναι εκείνο που δίνει μεγαλύτερο νόημα στην ύπαρξή μας, αν όχι η ικανότητά μας να ερευνούμε, να ονειρευόμαστε και να φανταζόμαστε;
Ακόμη κι αν αποδειχθεί ότι μεγάλο τμήμα της σημερινής σοφίας σχετικά με το μέλλον του Σύμπαντος, τη σκοτεινή ύλη, τη SUSY και τα μαγικά αξιόνια, την ενέργεια, τις διακυμάνσεις του κβαντικού κενού,… είναι απλές εικασίες, και πάλι θα έχουμε ωφεληθεί. Στο τέλος, θα κατανοούμε καλύτερα τον Κόσμο μας και τη θέση μας μέσα σ’ αυτόν.
Γνωρίζουμε ότι το Σύμπαν διαστέλλεται, όμως οι θεωρίες σχετικά με το μέλλον του είναι αμφιλεγόμενες. Άραγε, θα συνεχίσει να υπάρχει ή θα εξαφανιστεί; Θα τελειώσει με μια θεαματική Έκρηξη ή με ένα κλαυθμήρισμα;
Η μοίρα του εξαρτάται από την ποσότητα και τις ιδιότητες της ύλης που περιέχει. Δηλαδή, προκειμένου να αποφανθούμε για το μέλλον του Σύμπαντος, πρέπει πρώτα να το… ζυγίσουμε! Εξαιρετικά αποκαρδιωτική προοπτική. Παρ’ όλα αυτά, οι προσπάθειες έχουν ήδη αποκαλύψει μια μεγάλη έκπληξη: υπάρχουν πολύ περισσότερα «εκεί έξω» από όσα μπορούν να ανιχνεύσουν τα τηλεσκόπια.
Μια αόρατη «ουσία» μεταβάλλει δραματικά το βάρος του Σύμπαντος και επηρεάζει τη συμπεριφορά του.
Άραγε, πρόκειται για την «Πεμπτουσία» του Αριστοτέλη;
Πού κρύβεται αυτή η «σκοτεινή ύλη»;
Ο φυσικός Λόρενς Κράους παρουσιάζει την πιο εκπληκτική ανακάλυψη του αιώνα μας: οι διακυμάνσεις του κβαντικού κενού παράγουν ενέργεια. Στα μήκη και τα πλάτη της διαγαλαξιακής αβύσσου, η ενέργεια πολλαπλασιάζεται, διαμορφώνει ανάλογα τη βαρύτητα και καθορίζει τη μοίρα του Σύμπαντος. Ο κενός χώρος είναι ο δημιουργός μιας απόκοσμης ενέργειας, διαχειρίζεται τη μάζα και δρομολογεί την Κοσμική εξέλιξη.
Ο Αριστοτέλης περιγράφει ως «πέμπτη ουσία» το ουράνιο υλικό που έρχεται να προστεθεί στη γη, στον αέρα, στη φωτιά και στο νερό (στα τέσσερα γνωστά στοιχεία του Κόσμου). Η «πεμπτουσία» του Αριστοτέλη ήταν ο αιθέρας, το υλικό που θεωρήθηκε –έως και τον δέκατο ένατο αιώνα– ότι διαπερνούσε τον κενό χώρο. Πριν από μια δεκαετία, η σκοτεινή ύλη έμοιαζε να είναι ένα είδος σύγχρονης «πεμπτουσίας».
Σήμερα, ακολουθώντας το πνεύμα του Αριστοτέλη περί ουράνιου αιθέρα, θα λέγαμε ότι η «πεμπτουσία» του Σύμπαντος είναι η ενέργεια που παράγει το κβαντικό κενό· είναι η απίστευτη διαδικασία όπου σωματίδια γεννιούνται μέσα από το τίποτε και –στην κλίμακα του μακρόκοσμου– καθορίζουν το μέλλον που επιφυλάσσεται στο Σύμπαν μας.
Όμως, ποια πιθανή χρησιμότητα μπορεί να έχει για τον άνθρωπο της καθημερινότητας τέτοιου είδους αναζήτηση;
Ποιον ενδιαφέρει για το αν η «συμμορία των 7 Σαμουράι», ανακαλύψει κάποτε την κρυφή «SUSY» (supersymmerty) που καταδυναστεύει τη φύση μας, ή για το αν ένα ιδιότροπο αξιόνιο λύσει το γρίφο της σκοτεινής ύλης, αποκαλύψει το μέλλον του Σύμπαντος και απορρίψει το μαγνητικό μονόπολο;
Μήπως θα ακούσουμε κάποτε στους ραδιοφωνικούς δέκτες μας τη μουσική των ουράνιων σφαιρών, ή μήπως θα βιώσουμε ποτέ την πεμπτουσία του Σύμπαντος στην 27η διάσταση;
Πράγματι παράξενα ερωτήματα. Το πιο παράξενο, όμως είναι ότι έχουν… αρχαιοελληνική προέλευση. Ο Αριστοτέλης, ο Αναξίμανδρος, ο Πλάτωνας, ο Αναξιμένης, ο Εμπεδοκλής, ο Λεύκιππος, ο Δημόκριτος, ύφαναν τον διανοητικό τάπητα πάνω στον οποίο βάδισαν ο Καρτέσιος, ο Νεύτωνας, ο Χερτς, ο Μάξουελ, ο Μαχ, ο Αϊνστάιν, και κάθε σύγχρονος επιστήμονας.
Το βιβλίο αυτό αφορά στην αναζήτηση της σκοτεινής ύλης. Επειδή η αναζήτηση αυτή συνδέεται άρρηκτα με τις δραματικές επαναστάσεις στη φυσική των στοιχειωδών σωματιδίων και στην αστροφυσική, που μετέβαλαν τελείως τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε το σύμπαν σε θεμελιώδεις κλίμακες, το αντικείμενο του βιβλίου είναι πολύ πιο ευρύ. Είτε περάσει η εξωτική σκοτεινή ύλη τον πειραματικό έλεγχο, είτε όχι, πολλές από τις ιδέες που περιγράφονται θα αποτελέσουν αναπόσπαστο τμήμα οποιασδήποτε εικόνας του σύμπαντος και αν αναδείξει το μέλλον.
Η αλληλεπίδραση μεταξύ φυσικής στοιχειωδών σωματιδίων και κοσμολογίας μπορεί να οδηγήσει σε έναν μοναδικό συνδυασμό «απλότητας» και σπουδαιότητας, ιδιαιτέρως κατάλληλο για εκλαϊκευτικές περιγραφές.
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Πρόλογος στην αναθεωρημένη έκδοση
Πρόλογος: Μια νέα Κοπερνίκεια επανάσταση;
ΜΕΡΟΣ Ι ΤΑ ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ ΤΗΣ ΥΛΗΣ
Κεφάλαιο 1: Δημιουργώντας κάτι από το τίποτα
Κεφάλαιο 2: Γεμίζοντας το κενό
ΜΕΡΟΣ ΙΙ ΖΥΓΙΖΟΝΤΑΣ ΤΟ ΣΥΜΠΑΝ… ΚΑΙ ΒΡΙΣΚΟΝΤΑΣ ΕΛΛΕΙΜΜΑ
Κεφάλαιο 3: Πρώτο φως στο σκοτάδι
Κεφάλαιο 4: Πέρα από το νησί μας τη νύχτα
ΜΕΡΟΣ ΙΙΙ ΓΙΑΤΙ ΤΟ ΣΥΜΠΑΝ ΕΙΝΑΙ ΕΠΙΠΕΔΟ: Η ΜΕΓΑΛΗ ΕΚΡΗΞΗ, Η ΜΕΓΑΛΗΣ ΚΛΙΜΑΚΑΣ ΔΟΜΗ, ΚΑΙ Η ΑΝΑΓΚΗ ΓΙΑ ΚΑΤΙ ΝΕΟ
Κεφάλαιο 5: Μαγειρεύοντας με αέριο
Κεφάλαιο 6: Η κορυφή του παγόβουνου
ΜΕΡΟΣ IV ΤΟ ΕΠΟΣ ΤΩΝ ΝΕΤΡΙΝΩΝ ΚΑΙ Η ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΗΣ ΨΥΧΡΗΣ ΣΚΟΤΕΙΝΗΣ ΥΛΗΣ
Κεφάλαιο 7: Η προφανής επιλογή;
Κεφάλαιο 8: Το ψυχρό γίνεται θερμό
Κεφάλαιο 9: Ψυχρό, ψυχρότερο, ψυχρότατο: το νέο βελτιωμένο Καθιερωμένο Πρότυπο
ΜΕΡΟΣ V ΟΙ ΥΠΟΨΗΦΙΟΙ
Κεφάλαιο 10: Όλοι οι δρόμοι οδηγούν στη σκοτεινή ύλη
Κεφάλαιο 11: Τρεις αξιοπρεπείς προτάσεις
ΜΕΡΟΣ VI ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΑΠΕΛΠΙΣΜΕΝΑ ΣΚΟΤΕΙΝΗ ΥΛΗ
Κεφάλαιο 12: Η μουσική των σφαιρών;
Κεφάλαιο 13: Περί θερμομέτρων και ραδιοφώνων
Κεφάλαιο 14: Αναζητώντας το τίποτα;
Επίλογος: Η καλύτερη εποχή;
Παράρτημα Α: Τάξεις μεγέθους και η κλίμακα του Σύμπαντος
Παράρτημα Β: Ένα πραγματικά σύντομο Χρονικό του Χρόνου
Σημειώσεις
Ευρετήριο
Ευρετήριο ονομάτων