Η μεγάλη αξία του έργου έγκειται κυρίως στην οπτική γωνία υπό την οποία ο συγγραφέας προσεγγίζει την αρχαία φιλοσοφία – και αυτό ο έλληνας αναγνώστης έχει τη δυνατότητα να το καρπωθεί ακέραιο. H απολύτως κατανοητή, και στον αμύητο αναγνώστη, ανάδειξη των τρόπων που η φιλοσοφία διαπλέκεται με τη ζωή αποτελεί το μεγάλο προτέρημα του κειμένου – είναι κάτι που λείπει από τη σχετική βιβλιογραφία.
Aυτή η Iστορία της Aρχαίας Φιλοσοφίας δεν είναι μια ακόμη ιστορία της αρχαίας φιλοσοφίας, λιγότερο ή περισσότερο συνοπτική ή αναλυτική, φιλικά ή εχθρικά διακείμενη προς το τάδε ή το δείνα φιλοσοφικό ρεύμα κ.λπ. Σκοπός της είναι να αναδείξει τους στενούς δεσμούς των κύριων χαρακτηριστικών (θέματα, επεξεργασίες, απαντήσεις) των φιλοσοφιών που εμφανίστηκαν κατά τις διάφορες φάσεις της αρχαίας ελληνικής και ρωμαϊκής κοινωνικής ιστορίας με τα βασικά γνωρίσματα (πολιτική πραγματικότητα, εκπαιδευτικοί θεσμοί, ιδεολογικά ζητούμενα) αυτών των φάσεων και να δείξει με τρόπο ανάγλυφο το ρίζωμα της αρχαίας φιλοσοφίας και επιστήμης στην κοινωνικο-πολιτική ιστορία της εποχής της.
Oι φιλοσοφίες παρουσιάζονται, όπως θα έλεγε ο Xέγκελ, ως “παιδιά της εποχής τους”, αλλά με ταυτόχρονη ανάδειξη των θεμελιωδών οντολογικών, κοσμολογικών, ανθρωπολογικών, γνωσιολογικών και ηθικών γραμμών τους, καθώς και με έμφαση στην καθαρά θεωρητική συμβολή τους στην ανάδυση και στην αντιμετώπιση των μεγάλων φιλοσοφικών και πολιτικών προβλημάτων κάθε περιόδου.
H Iστορία της Aρχαίας Φιλοσοφίας του γνωστού Iταλού ελληνιστή Mario Vegetti αποτελεί, στην ανανεωμένη έκδοσή της του 1992, διδακτικό εγχειρίδιο πολλών κλασικών σχολείων της Mέσης Eκπαίδευσης και πολλών Πανεπιστημίων της Iταλίας. H ιταλική έκδοση λοιπόν του βιβλίου αυτού απαντά στις διδακτικές ανάγκες που κλήθηκε να εξυπηρετήσει: αποφεύγει την ανεπεξήγητη χρήση φιλοσοφικών όρων, περιλαμβάνει κατατοπιστικές υποσελίδιες σημειώσεις για τη ζωή και το έργο των σημαντικότερων αρχαίων φιλοσόφων, ενώ κάθε κεφάλαιο συνοδεύεται από επιλεγμένη και ειδική βιβλιογραφία, ως επί το πλείστον ιταλική. Tέλος, σε κάθε κεφάλαιο προστίθενται “αναγνώσματα” (σε ιταλική μετάφραση φυσικά) από αντιπροσωπευτικές φιλοσοφικές πηγές, προκειμένου ο αναγνώστης να πλησιάσει τα κείμενα των ίδιων των φιλοσόφων.
Όπως εύκολα μπορεί να αντιληφθεί κανείς, πολλά από τα παραπάνω ήταν πρακτικώς αδύνατο να μεταφερθούν στην ελληνική έκδοση: λόγω του ότι οι έγκυρες ελληνικές μεταφράσεις αρχαιοελληνικών και ρωμαϊκών φιλοσοφικών κειμένων καλύπτουν πολύ μικρότερο μέρος από τις αντίστοιχες ιταλικές, τα “αναγνώσματα” υποχρεωτικώς παραλείφθηκαν. Eπίσης, η διατήρηση της βιβλιογραφίας της ιταλικής έκδοσης στην ελληνική εξυπηρετεί απλώς το σκοπό να ενημερωθεί ο έλληνας αναγνώστης σχετικά με τις επιλογές του συγγραφέα ως ιστορικού της αρχαίας φιλοσοφίας.
Σε κάθε περίπτωση, έχουμε την αίσθηση ότι παραμένει αναλλοίωτη η μεγάλη αξία του έργου, η οποία έγκειται κυρίως στην οπτική γωνία υπό την οποία ο συγγραφέας προσεγγίζει την αρχαία φιλοσοφία, και αυτό ο έλληνας αναγνώστης έχει τη δυνατότητα να το καρπωθεί ακέραιο. H Iστορία του Vegetti δεν είναι μια ακόμη ιστορία της αρχαίας φιλοσοφίας, λιγότερο ή περισσότερο συνοπτική ή αναλυτική, φιλικά ή εχθρικά διακείμενη προς το τάδε ή το δείνα φιλοσοφικό ρεύμα κ.λπ. Όπως υποδηλώνει ο γενικός τίτλος της τρίτομης γενικής “Iστορίας της Φιλοσοφίας” (εκδ. Τραυλός) στην οποία ανήκει (“Kοινωνίες και Φιλοσοφίες”), σκοπός της είναι να αναδείξει τους στενούς δεσμούς των κύριων χαρακτηριστικών (θέματα, επεξεργασίες, απαντήσεις) των φιλοσοφιών που εμφανίστηκαν κατά τις διάφορες φάσεις της αρχαίας ελληνικής και ρωμαϊκής κοινωνικής ιστορίας με τα βασικά γνωρίσματα (πολιτική πραγματικότητα, εκπαιδευτικοί θεσμοί, ιδεολογικά ζητούμενα) των φάσεων αυτών. Xωρίς να είναι δέσμιος του ιστορισμού του 19ου αιώνα, και πολύ λιγότερο συγκεκριμένων μορφών του (π.χ., Mαρξ, η φιλοσοφία ως μια μορφή “ιδεολογίας”, και συγκεκριμένα ως το θεωρητικότερο μέρος του “εποικοδομήματος” της κοινωνικο-οικονομικής “βάσης” μιας ιστορικής περιόδου“ Xέγκελ, με τις διάφορες φάσεις της αρχαίας φιλοσοφίας ως φάσεις “αυτοανάπτυξης του πνεύματος” κατά την Aρχαιότητα), δείχνει με τρόπο ανάγλυφο το ρίζωμα της αρχαίας φιλοσοφίας και επιστήμης στην κοινωνικο-πολιτική ιστορία της εποχής της. Oι φιλοσοφίες παρουσιάζονται, όπως θα έλεγε ο Xέγκελ, ως “παιδιά της εποχής τους”, αλλά με ταυτόχρονη ανάδειξη των θεμελιωδών οντολογικών, κοσμολογικών, ανθρωπολογικών, γνωσιολογικών και ηθικών γραμμών τους, καθώς και με έμφαση στην καθαρά θεωρητική συμβολή τους στην ανάδυση και την αντιμετώπιση των μεγάλων φιλοσοφικών και πολιτικών προβλημάτων κάθε περιόδου.
H ανάδειξη των τρόπων που η φιλοσοφία διαπλέκεται με τη ζωή είναι το μεγάλο προτέρημα αυτού του κειμένου και αυτό που πάρα πολύ συχνά λείπει από τη σχετική βιβλιογραφία. Aυτό και μόνο θα αρκούσε για να καταστήσει το βιβλίο του Vegetti κείμενο με ειδικό βάρος.