Ο άνθρωπος νετρίνο

Το σώμα του δεν βρέθηκε ποτέ.
Ζει; Πέθανε; Απήχθη; Δολοφονήθηκε; Αυτοκτόνησε; Μονάζει; Κρύβεται μεταμφιεσμένος;
Μήπως, ο «αναρχικός» της οδού Πανισπέρνα σκηνοθέτησε την εξαφάνισή του, επηρεασμένος από τον αγαπημένο του συγγραφέα Πιραντέλο;

Το παιδί-θαύμα των μαθηματικών –ο τριαντάχρονος ιδιοφυής Σικελός θεωρητικός φυσικός Έτορε Μαγιοράνα, αυτό το κράμα μεγαλοφυίας και θεατρινισμού–, ανακαλύπτει το «κλειδί» για την πραγματοποίηση της πυρηνικής σχάσης. Την ίδια νύχτα, εγκαταλείπει την ελιτίστικη μαθηματική παρέα του, μαζεύει τα συντρίμμια της ψυχής του και –με 70.000 δολάρια στην τσέπη και το διαβατήριο ανά χείρας– σαλπάρει από τη Νάπολη για το Παλέρμο της Ιταλίας. Δεν αποβιβάστηκε ποτέ και πουθενά. Ο άνθρωπος που ανακάλυψε το νετρίνο, εξαφανίστηκε για πάντα.

«Εξαιρετικοί υπολογισμοί!» σχολίασε, με ένα ύποπτο μειδίαμα, ο Ενρίκο Φέρμι.
«Σιγά το πράγμα, κύριε Καθηγητά· αυτά είναι παιχνιδάκια!» απάντησε ο Έτορε. Άναψε νευρικά το τελευταίο από τα αγαπημένα του τσιγάρα Μακεδονία· κοίταξε σκεπτικός την άδεια κασετίνα και τις εξισώσεις που είχε γράψει πάνω της. Ξαφνικά, με μια κοφτή κίνηση, τσαλακώνει το πακέτο και το πετάει στον κάδο των απορριμμάτων… μαζί με τη θεωρία του.

Αν έβλεπες αυτόν τον μποέμ τύπο να γράφει στον πίνακα, και να αφήνει με το στόμα ανοιχτό τους μέντορές του –τον Φέρμι, τον Χάιζενμπεργκ, τον Πάουλι, τον Μπορ– θα τον έλεγες αληθινό θεατρίνο.

Ήταν πανέξυπνος, και οι λύσεις του ήταν θεϊκές. Δεν ήταν με τα καλά του· η οικογένεια και τα παιδικά του χρόνια σηματοδότησαν την ιδιόρρυθμη προσωπικότητά του. Ωστόσο, όλοι τον ήθελαν στις σχολές τους – άνθρωποι σαν κι αυτόν, όταν δεν γίνονται εγκληματίες, ναρκομανείς ή ψυχοπαθείς, δεν μπορούν παρά να είναι διανοητικά ανώτεροι. Από την άλλη, αυτός δεν έδινε δεκάρα· συζητούσε τις εργασίες του, αλλά ποτέ δεν τις δημοσίευε.
Η μεγάλη του ανακάλυψη –το νετρίνο Μαγιοράνα–, τον έβαλε στο στόχαστρο όλων των φωτεινών και σκοτεινών δυνάμεων της εποχής του.

Σχετικά με την ζωή και την μυστηριώδη εξαφάνιση του Έτορε Μαγιοράνα έχουν γυριστεί πολλές κινηματογραφικές ταινίες και ντοκιμαντέρ:
I Ragazzi di Via Panisperna, σε σκηνοθεσία Gianni Amelio (Ιταλία, 1989)
Ettore Majorana: Un Giorno di Marzo του Bruno Russo (Ιταλία, 1990)
Hitler’s Bomb, BBC II HORIZON του David Sington (2004)
Sulle Tracce di Majorana του Salvo Ponz de Leon (Ιταλία, 1987).
Επίσης, έχουν ανέβει πολλές θεατρικές παραστάσεις με πιο πρόσφατες τις:
The true story of Ettore Majorana σε σκηνοθεσία Franco Venturini και Chiara Conti (Flavio Theatre, Ρώμη-2010), και
The Case Majorana σε σκηνοθεσία Mark Simeoli (Victoria Theatre, Ρώμη-2010).
Ακόμη, ο Μαγιοράνα υπήρξε ο ήρωας πολλών κόμικς με πιο δημοφιλή τα:
Lazarus Ledd: Tra le Ombre (StarComics, Ιταλία, 2001) και Martin Mystère: Il Caso Majorana & La Pietra di Jivaka (Sergio Bonelli Editore, Ιταλία, 1998).

Με την ευκαιρία της εκατονταετηρίδας Majorana το 2006, θεσπίστηκε το βραβείο Majorana, το οποίο απονέμεται κάθε χρόνο, στις 27 Μαρτίου (επέτειο της εξαφάνισής του), σε επιστήμονες οι οποίοι πρωτοτυπούν με το έργο τους αξιοποιώντας στον μέγιστο δυνατό βαθμό τη δημιουργικότητα, την κριτική λογική και τη μαθηματική αυστηρότητα στη Θεωρητική Φυσική.

Ο συγγραφέας Ζοάο Μαγκέιζο ταξίδεψε πολύ, προκειμένου να συναντήσει ανθρώπους «κλειδιά» που τον βοήθησαν αποφασιστικά στην έρευνά του για τον Μαγιοράνα· επίσης, επισκέφθηκε σημαντικά μέρη που έζησε και έδρασε ο Μαγιοράνα, προσπαθώντας να πλησιάσει όσο το δυνατόν περισσότερο τον μύθο αυτού του «αναρχικού» της οδού Πανισπέρνα…