Έν άρχή ήν ο Λόγος

Ο Γκουλντ, χρησιμοποιώντας ένα δυναμικό, έξυπνο, καλοδουλεμένο και εξαιρετικά διαυγές ύφος γραφής, διαφωτίζει ένα δίλημμα το οποίο κατατρύχει τον σκεπτόμενο άνθρωπο από την εποχή της Αναγέννησης: αντί να είμαστε αναγκασμένοι να διαλέξουμε ανάμεσα σε επιστήμη και θρησκεία, μήπως είναι καλύτερο να επιλέξουμε τη μέση οδό;

Στο επίκεντρο της οξυδερκέστατης επιχειρηματολογίας που αναπτύσσει ο Γκουλντ, υπάρχει μια σύγχρονη αρχή, την οποία ονομάζει ΝΟΜΑ (δηλαδή Αρχή των Μη Αλληλεπικαλυπτόμενων Πεδίων – Non Overlapping Magisteria), μία «εξαιρετικά απλή και εντελώς συμβατική λύση», η οποία επιτρέπει στην επιστήμη και στη θρησκεία να συνυπάρχουν ειρηνικά, σε μια σχέση όπου η μία σέβεται και δεν παρεμβαίνει στο πεδίο της άλλης. Η επιστήμη προσδιορίζει τον φυσικό κόσμο και η θρησκεία τον ηθικό.
Καθώς ο Γκουλντ επεξεργάζεται και διατυπώνει αυτήν την έννοια, ταυτόχρονα ερευνά την ιστορία της επιστήμης και σκιαγραφεί τις συγκλονιστικές προσπάθειες μερικών μεγάλων μορφών της επιστήμης και της θρησκείας να κατανοήσουν ζητήματα σχετικά με την πίστη και την λογική.

Η ιστορία προσωπικοτήτων όπως ο Γαλιλαίος, ο Δαρβίνος και ο Τόμας Χένρι Χάξλει καθιστά ακόμη πιο πειστικό το επιχείρημα του συγγραφέα ότι τόσο τα άτομα όσο και οι διαφορετικές πολιτισμικές παραδόσεις θα πρέπει να καλλιεργούν τον πνευματικό βίο όσο και την ορθολογική έρευνα προκειμένου να βιώσουν την πληρότητα της ανθρώπινης ζωής.

O Δαρβίνος δεν χρησιμοποίησε τη θεωρία της εξέλιξης για να προωθήσει τον αθεϊσμό ή να υποστηρίξει ότι καμία αντίληψη για το Θεό δεν θα μπορούσε να εναρμονιστεί με τη δομή της φύσης. Iσχυρίστηκε αντιθέτως ότι η πραγματική διάσταση της φύσης, όπως ερμηνεύεται στο πλαίσιο της επιστήμης, δεν μπορεί να επιλύσει, ή έστω να διευκρινίσει, την ύπαρξη ή το χαρακτήρα του Θεού, το υπέρτατο νόημα της ζωής, τα ορθά θεμέλια της ηθικής ή οποιοδήποτε άλλο ζήτημα που εντάσσεται στο πλαίσιο της θρησκείας…

«…Eάν πολλοί δυτικοί στοχαστές επικαλέστηκαν κάποτε μία στενόμυαλη και αστήρικτη έννοια της θεότητας προκειμένου να δηλώσουν ότι η θεωρία της εξέλιξης είναι αδύνατο να ισχύει, ο Δαρβίνος δεν θα έκανε ποτέ το ίδιο αλαζονικό σφάλμα προς την αντίθετη κατεύθυνση, να αξιώσει δηλαδή ότι τα δεδομένα της θεωρίας της εξέλιξης υπαινίσσονται την μη ύπαρξη του Θεού…
…πιστεύω με όλη μου την καρδιά σε μία συμφωνία με αλληλοσεβασμό, ακόμη και αγάπη, ανάμεσα… στην επιστήμη και την θρησκεία».