Τα 7 θαύματα του Σύμπαντος

Θα μπορούσαμε να δούμε τον Ήλιο να ανατέλλει από τη δύση;
Πώς γεννιούνται οι αστέρες;
Πώς ο θάνατος ενός αστέρα προκαλεί τη γέννηση άλλων αστέρων;
Ποια παράξενα φαινόμενα προκαλεί η δύναμη της βαρύτητας;
Πώς δημιουργήθηκε το Σύμπαν;

Όταν δεν γνωρίζουμε το πώς και το γιατί, η ερμηνεία που δίνουμε είναι μονολεκτική: «Θαύμα»!
Aνεξήγητα φαινόμενα προκαλούν θαυμασμό και δέος, ενώ η ανθρώπινη περιέργεια αναζητά επίμονα μια απλή και πειστική εξήγηση. Τα επτά “θαύματα” που περιγράφονται εδώ είναι μυστηριώδη φαινόμενα, θεαματικά συμβάντα, εντυπωσιακά κοσμικά αντικείμενα. Η προσπάθεια κατανόησής τους αποτελούσε, ανέκαθεν, μεγάλη πρόκληση για την ανθρώπινη περιέργεια και εφευρετικότητα.

Το πρώτο “θαύμα”: απλά φαινόμενα που παρατηρούμε καθημερινά, όπως η ανατολή του Ήλιου, η θέα της Σελήνης, η περιστροφή της Γης, το χρώμα του ουρανού…
Το δεύτερο “θαύμα”: τα άστρα (τα στολίδια του ουρανού) που μπορούμε να παρατηρήσουμε με γυμνό μάτι.
Το τρίτο “θαύμα”: αστέρες που γεννιούνται, εξελίσσονται, εκρήγνυνται και πεθαίνουν.
Το τέταρτο “θαύμα”: πάλσαρ, αστέρες νετρονίων, κόκκινοι γίγαντες και άσπροι νάνοι.
Το πέμπτο “θαύμα”: ο κυρίαρχος ρόλος της βαρυτικής δύναμης, οι μαύρες τρύπες, τα κβάζαρ και οι ενεργοί πυρήνες των γαλαξιών.
Το έκτο “θαύμα”: τα παράξενα παιχνίδια που παίζει η φύση στον αστρονόμο, δημιουργώντας του ψευδαισθήσεις σε μεγάλη κλίμακα.
Το έβδομο “θαύμα”: το διαστελλόμενο σύμπαν και οι απόπειρες των αστρονόμων να συνθέσουν την ιστορία του, καθώς επίσης οι εικασίες για το μέλλον του. Προέρχεται άραγε από μια μεγάλη έκρηξη; Θα διαλυθεί ή θα καταλήξει σε μια μεγάλη σύνθλιψη;

Το θέμα αυτού του βιβλίου είναι μια σύντομη περιγραφή των συναρπαστικών πεδίων που ερευνά η σύγχρονη αστρονομία και η αστροφυσική.
Τα επτά «θαύματα» που περιγράφονται εδώ είναι μυστηριώδη φαινόμενα, θεαματικά συμβάντα, εντυπωσιακά κοσμικά αντικείμενα. Η προσπάθεια κατανόησής τους ήταν μεγάλη πρόκληση για την ανθρώπινη περιέργεια και εφευρετικότητα.
Παρότι τα επτά θαύματα συνδέονται στενά μεταξύ τους, μπορούν να διαβαστούν ανεξάρτητα το ένα από το άλλο. Μέσα από την «απομυθοποίηση» αυτών των θαυμάτων, ο αναγνώστης θα μοιραστεί τη συγκίνηση, την οποία προσφέρει η εξερεύνηση του σύμπαντος στους επαγγελματίες αστρονόμους που το παρατηρούν και δημιουργούν θεωρίες για την κατανόησή του.
Ο Jayant Vishnu Narlikar, εκλαϊκευτής της επιστήμης, τιμημένος με το βραβείο Kalinga (UNESCO, 1996), μοιράζεται μαζί μας την ανθρώπινη ανάγκη για κατανόηση του Σύμπαντος. Eμβριθής γνώστης της αστρονομίας, εξηγεί στον αναγνώστη τη “λειτουργία” της Γης, του ουρανού και του μακρινού αστρικού μας περιβάλλοντος.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ
ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Θαύμα 1 Εγκαταλείποντας τη «σταθερή γη»

Την ημέρα που είδα τον Ήλιο να ανατέλλει από τη Δύση
Γιατί ο Ήλιος ανέτειλε από τη δύση;
«Eppur si muove»
Η εξήγηση του μυστηρίου
Σκοτάδι το καταμεσήμερο
Γιατί ο ουρανός είναι γαλάζιος;
Μπορεί ο Ήλιος να λάμπει σε σκοτεινό ουρανό;
Η παράξενη θέα από τη Σελήνη
Το φως ως κύμα
Γιατί τα άστρα τρεμοφέγγουν;
Γιατί η Γη φαίνεται ακίνητη από τη Σελήνη;
Τα υπέροχα αξιοθέατα του ηλιακού συστήματος
Η θέα από την Ιώ
Αποχαιρετώντας τη Γη

Θαύμα 2 Γίγαντες και νάνοι του αστρικού κόσμου

Περί αστέρων και ανθρώπων
Τα φυσικά χαρακτηριστικά των αστέρων
Αστρική φωτεινότητα
Το φάσμα ενός αστέρα
Μια παρέκκλιση
Επιστροφή στις φασματικές γραμμές
Το χρώμα των αστέρων
Οι διαστάσεις των άστρων
Το μυστικό της ηλιακής ενέργειας
Στην πράξη
Ερυθροί γίγαντες
Ένα ιστορικό διάλειμμα
Ο σχηματισμός ενός ερυθρού γίγαντα
Από τους γίγαντες στους νάνους
Το όριο Chandrasekhar

Θαύμα 3 Όταν τα άστρα εκρήγνυνται…

Ένα γεγονός που διήρκεσε αιώνες
Ο επισκέπτης αστέρας
Εικόνες στο βράχο
Παρατηρήσεις από τη Μέση Ανατολή
Ο υπερκαινοφανής του καρκίνου
Παραπλανητικές φωτογραφίες
Η εξέλιξη ενός γίγαντα
Η προέλευση των χημικών στοιχείων
Η ανθρωπική θεώρηση
Τι αναγκάζει ένα άστρο να εκραγεί;
Η πυροδότηση ενός υπερκαινοφανούς
Τα επακόλουθα
Το κουτάλι που κρατάτε στο χέρι σας
Κοσμικές ακτίνες
Ο υπερκαινοφανής 1987Α
Το τέλος είναι μια νέα αρχή

Θαύμα 4 Πάλσαρ: τα χρονόμετρα του σύμπαντος

Σήματα από το διάστημα
Οι αστέρες νετρονίων
Το μοντέλο του Gold για τους πάλσαρ
Ο πάλσαρ του Καρκίνου
Διπλοί πάλσαρ και πάλσαρ χιλιοστών του δευτερολέπτου
O διπλός πάλσαρ PSR 1913116
Οι πάλσαρ ως πρότυπα ρολόγια
Οι πάλσαρ και οι έλεγχοι των θεωριών βαρύτητας
Η μετατόπιση του περιάστρου
Χρονική καθυστέρηση
Ύπαρξη βαρυτικής ακτινοβολίας
Πλανήτες γύρω από πάλσαρ
Ημιτελής ιστορία

Θαύμα 5 Βαρύτητα: ο μεγάλος δικτάτωρ

Μια στιγμή του Βράχμα
Χώρος, χρόνος και κίνηση
Εισαγωγή στην ειδική σχετικότητα
Η ταχύτητα του φωτός
Το παράδοξο των ρολογιών
Χώρος, χρόνος και βαρύτητα
Μη ευκλείδειες γεωμετρίες
Η επίδραση της ύλης στη γεωμετρία του χωροχρόνου
Έλεγχοι στο ηλιακό σύστημα
Βαρυτική κατάρρευση
Ταχύτητα διαφυγής
Αντικείμενα που αναπτύσσονται κατά τη βαρυτική κατάρρευση
Διαστολή του χρόνου λόγω βαρύτητας
Μαύρες τρύπες
Μήπως η πηγή Cygnus X-1 κρύβει μια μαύρη τρύπα;
Μαύρες τρύπες εξαιρετικά μεγάλης μάζας;
Κοσμικές ραδιοπηγές
Το ενεργειακό πρόβλημα
Ημιαστρικά αντικείμενα
Συμπέρασμα

Θαύμα 6 Ψευδαισθήσεις στο διάστημα

Βλέπω σημαίνει πιστεύω;
Υπερφωτεινή κίνηση στους κβάζαρ
Συμβολομετρία πολύ μεγάλης βάσης
Η κίνηση των συνιστωσών VLBI ενός κβάζαρ
Τρεις ερμηνείες για την υπερφωτεινή κίνηση
Το μοντέλο του χριστουγεννιάτικου δέντρου
Το μοντέλο της κατευθυνόμενης δέσμης
Η καμπύλωση του φωτός
Ένας «νευτώνειος» υπολογισμός
Η καμπύλωση του φωτός στη γενική σχετικότητα
Η αποστολή της έκλειψης του 1919
Μια παρέκκλιση
Υστερόγραφο
Το φαινόμενο του βαρυτικού φακού
Η ανακάλυψη του πρώτου βαρυτικού φακού
Λεπτομέρειες των ειδώλων
Και άλλοι βαρυτικοί φακοί
Τόξα και δακτύλιοι
Επιστροφή στην υπερφωτεινή κίνηση
Au revoir στις ψευδαισθήσεις

Θαύμα 7 Το διαστελλόμενο σύμπαν

Τι πίστευαν οι αρχαίοι
Η γενική εικόνα του Σύμπαντος
Γιατί ο ουρανός είναι σκοτεινός τη νύχτα;
Ο νόμος του Hubble
Η σχέση μεταξύ της μετατόπισης προς το ερυθρό και της απόστασης
Επανεξέταση του παράδοξου του Olbers
Τα μοντέλα της Μεγάλης Έκρηξης
Το σύμπαν είναι ανοικτό ή κλειστό;
Μπορούν άραγε τα απομακρυσμένα αντικείμενα να φαίνονται μεγαλύτερα;
Τα κατάλοιπα της Μεγάλης Έκρηξης
Το υπόβαθρο μικροκυμάτων
Αστροσωματιδιακή φυσική
Ο σχηματισμός της δομής μεγάλης κλίμακας
Σκοτεινή ύλη
Συμπέρασμα

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Το αίνιγμα των ηλιακών νετρίνων
Ο σχηματισμός των αστέρων και των πλανητών
Η ενέργεια των κβάζαρ, των ραδιογαλαξιών και των ενεργών γαλαξιακών πυρήνων
Ο γρίφος της μετατόπισης προς το ερυθρό
Συνέβη πράγματι η Μεγάλη Έκρηξη;
Σχηματισμός της δομής μεγάλης κλίμακας
Η αναζήτηση εξωγήινης νοημοσύνης (SETI)
Συμπέρασμα