Κωδικός ΙΑΣΩΝ

Το 1971, τα εκπληκτικά «Έγγραφα του Πενταγώνου» του Ντάνιελ Έλσμπεργκ αποκάλυψαν όχι μόνο κάποιες από τις κυβερνητικές μηχανορραφίες πίσω από τον Πόλεμο του Βιετνάμ, αλλά επίσης μια άκρως μυστική ομάδα επιστημόνων που διαπλέκονταν με την κυβέρνηση, τη λεγόμενη «ομάδα Ιάσων».

Το «Κωδικός ΙΑΣΩΝ» είναι η πρώτη εκ των ένδον προσέγγιση σε αυτή τη μυστηριώδη ομάδα, μια συναρπαστική, εκρηκτική περιγραφή του τι συμβαίνει όταν η επιστήμη συναντά την πολιτική.
Εξαιρετικά προικισμένοι, πατριώτες και πεισματικά ανεξάρτητοι, οι «Ιάσονες» συναντιούνταν κάθε καλοκαίρι, από το 1960 και μετά, με σκοπό να επιλύουν άκρως απόρρητα προβλήματα για λογαριασμό του υπουργείου Άμυνας και των μυστικών υπηρεσιών.
Οι «Ιάσονες» είχαν άμεση συμβολή σε ένα ευρύ φάσμα επιστημονικών επιτευγμάτων, από το ηλεκτρονικό πεδίο μάχης (που αρχικά επινοήθηκε για να «ρίξει τη θερμοκρασία» του Πολέμου στο Βιετνάμ) έως τις αντιπυραυλικές αμυντικές τεχνολογίες του Πολέμου των Άστρων και το σύστημα πρόβλεψης του παγκόσμιου κλίματος.
Σήμερα επιχειρούν να εφαρμόσουν το «ηλεκτρονικό πεδίο μάχης» -με τους πλέον σύγχρονους αισθητήρες- σε σενάρια πολέμου μέσα σε πυκνοκατοικημένες πόλεις. Οι προσπάθειές τους (να παραμένουν σε επαγρύπνηση σχετικά με τις εφαρμογές της επιστήμης στον πραγματικό κόσμο) τους οδήγησαν σε ηθικά διλήμματα και πολιτικές συγκρούσεις.

Η Φινκμπάινερ αποκαλύπτει τα καίρια επιτεύγματα -και τις αθέλητες επιπτώσεις- του σκιώδους έργου της ομάδας Ιάσων, αλλά και τις γοητευτικές προσωπικότητες των ίδιων των Ιασόνων.

Κωδικός ΙΑΣΩΝ: μια προκλητική και πρωτόγνωρη ματιά στα άδυτα της επιστημονικής ελίτ – η οποία, εργαζόμενη στο παρασκήνιο, επηρέασε την αμερικανική επιστήμη και πολιτική για μισό και πλέον αιώνα.
Το βιβλίο παρουσιάζει ανάγλυφο το «φαουστικό» δίλημμα που θέτει η επιστημονική ανανέωση η οποία συνοδεύει την ανθρωπότητα από τη λήξη του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου μέχρι σήμερα. Ανάμεσα στους «Ιάσονες» συγκαταλέγονται αρκετοί Έλληνες, καθώς και επιστήμονες βραβευμένοι με Νόμπελ και Μετάλλια Φιλντς, όπως οι Σέλντον Γκλάσοου, Στίβεν Ουάινμπεργκ, Μάρεϊ Γκελ-Μαν, Φρίμαν Ντάισον, Σίντνεϊ Ντρελ.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Εισαγωγή: Ιάσονες

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ: Οι Βόμβες
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ: Η Γέννηση του Ιάσονα
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ: Τα Ένδοξα Χρόνια
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ: Ήρωες
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ: Αχρείοι
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΚΤΟ: Αλλαγές
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΒΔΟΜΟ: Συμβατότητα
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΟΓΔΟΟ: Εργάτες, Υπάλληλοι
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΝΑΤΟ: Προς τα πού πηγαίνεις Ιάσονα;
ΕΠΙΛΟΓΟΣ: Εκβάσεις και Ενημερώσεις

Σημειώσεις
Πηγές
Ευχαριστίες
Ευρετήριο

ΕΠΙΛΕΓΜΕΝΑ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ

…«Και τι είναι ο Ιάσων;» ρώτησα εγώ. Δεν θυμάμαι τι μου είπε, πάντως δεν ήταν πραγματική απάντηση. Έτσι μετά το δείπνο, καθ’ οδόν προς το σπίτι, ρώτησα τον σύζυγό μου, «Τι είναι ο Ιάσων;» Εκείνος μου είπε ότι δεν ήξερε ακριβώς, αλλά ήταν ένα είδος απόρρητης ομάδας πανεπιστημιακών φυσικών που παρέχουν συμβουλές στο υπουργείο Άμυνας. «Νομίζω ότι ο Τζον Ουίλερ ήταν ένας από αυτούς», πρόσθεσε, και συνέχισε αφηγούμενος μια ιστορία για το Πρίνστον στα τέλη της δεκαετίας του 1950, όταν ο ίδιος ήταν μεταπτυχιακός φοιτητής και ο Τζον Άρτσιμπαλντ Ουίλερ ήταν καθηγητής και είχε ήδη εξηγήσει την πυρηνική σχάση, αλλά δεν είχε ακόμη εισαγάγει τον όρο «μαύρες τρύπες». Τέλος πάντων, ο σύζυγός μου είχε υποβάλει αίτηση για ομοσπονδιακή υποτροφία, αλλά θα τον απέρριπταν εκτός αν ο Ουίλερ τού έγραφε μια συστατική επιστολή. Ο Ουίλερ είχε νιώσει τόσο άσχημα γι’ αυτή την κατάσταση που είπε: «Μη σε απασχολεί. Θα κατέβω στην Ουάσινγκτον και θα σε συστήσω αυτοπροσώπως», και όντως λίγο αργότερα ο σύζυγός μου πήρε την υποτροφία.
Δεν είχα λόγο να μην πιστέψω αυτή την ιστορία. Είχα πάρει συνέντευξη από τον Ουίλερ λίγα χρόνια πριν, και μου έδωσε την εντύπωση ότι, για επιστήμονας, ήταν ασυνήθιστα εξοικειωμένος με τα της Ουάσινγκτον. Την επόμενη εβδομάδα ρώτησα τους συναδέλφους-φυσικούς του συζύγου μου, «Τι είναι ο Ιάσων;» και έλαβα την εξής απάντηση: Ιάσων (JASON) είναι το ακρωνύμιο του Ιούλιος-Αύγουστος-Σεπτέμβριος-Οκτώβριος-Νοέμβριος, δηλαδή των μηνών που η εν λόγω ομάδα πανεπιστημιακών φυσικών συναντιόταν μυστικά για να επιλύσει τα προβλήματα στα οποία αδυνατούσε να βρει λύση το υπουργείο Άμυνας. Οι Ιάσονες ήταν η επιστημονική αφρόκρεμα. «Ναι, ο Ουίλερ ήταν Ιάσων, και ξέρω και άλλους», είπε ένας φυσικός. «Θέλεις να τους τηλεφωνήσω εκ μέρους σου;»
Αυτές τις ιστορίες δεν τις πίστεψα. Το ακρωνύμιο με τους μήνες ακουγόταν ανόητο. Οι πανεπιστημιακοί δεν ήταν δυνατόν να συναντιούνται τόσο πολλές φορές στη διάρκεια του ακαδημαϊκού έτους, διότι είχαν θεσμικές υποχρεώσεις με τα μαθήματα, τους επισκέπτες, τα πανεπιστημιακά τμήματα και τις επιτροπές· ούτε πάλι θα συναντιούνταν στη διάρκεια των πολύτιμων καλοκαιριών τους, που τα είχαν ελεύθερα για έρευνα. Ούτως ή άλλως, αν οι Ιάσονες ήταν η αφρόκρεμα των επιστημόνων, δεν θα εργάζονταν για το υπουργείο Άμυνας. Πρώτα απ’ όλα, το υπουργείο Άμυνας δεν θα τους είχε ανάγκη. Όλοι οι φυσικοί που χρειαζόταν το υπουργείο –εφόσον τα ραντάρ, τα σόναρ, οι τροχιές των πυραύλων και οι εκρήξεις βομβών δεν είναι παρά Φυσική– βρίσκονταν στα δικά του εργαστήρια ή στα εθνικά εργαστήρια της κυβέρνησης.
Έπειτα, η αφρόκρεμα δεν ήταν απαραίτητο να βρίσκεται στα εργαστήρια της κυβέρνησης ή του υπουργείου Άμυνας, όπου η έρευνα καθορίζεται από πολιτικά προγράμματα. Λογικά, η αφρόκρεμα βρίσκεται στα πανεπιστήμια, στην ακαδημαϊκή κοινότητα· και η αφρόκρεμα της αφρόκρεμας είναι τακτικοί καθηγητές στα μεγάλα ερευνητικά πανεπιστήμια: Πρίνστον, ΜΙΤ, Στάνφορντ, Χάρβαρντ, Μπέρκλεϊ και Κάλτεκ (Caltech).
Ούτε ήταν απαραίτητο η αφρόκρεμα να ασχολείται με αμυντικές έρευνες. Η αμυντική Φυσική είναι, κατά κανόνα, εφαρμοσμένη έρευνα· επιλύει προβλήματα εφαρμόζοντας το πιο βασικό έργο άλλων φυσικών. Το αποτέλεσμά της συνήθως δεν είναι γνώση, αλλά τεχνολογία. Το επίθετο εφαρμοσμένος, όταν το χρησιμοποιούν οι φυσικοί, δεν αποτελεί φιλοφρόνηση. Η πανεπιστημιακή Φυσική είναι θεωρητική έρευνα· η κατεύθυνσή της καθορίζεται από το τι είναι αυτό που εξάπτει την περιέργεια των φυσικών και για το οποίο μπορούν να εξασφαλίσουν χρηματοδότηση…