Σκέψου σαν Φυσικός

Ο Τζιμ Αλ-Καλίλι ΟΒΕ είναι Βρετανός καθηγητής Θεωρητικής Φυσικής στο Πανεπιστήμιο του Σάρεϊ, συγγραφέας, και ραδιοτηλεοπτικός παρουσιαστής. Γεννήθηκε στις 20 Σεπτεμβρίου 1962 στη Βαγδάτη (Ιράκ). Ακολούθησε τον Ιρακινό πατέρα του και την Αγγλίδα μητέρα του όταν εγκαταστάθηκαν στην Αγγλία, το 1979. Στη νέα του πατρίδα σπούδασε φυσική στο Πανεπιστήμιο του Σάρεϊ.

Έλαβε το διδακτορικό του στη θεωρητική φυσική (πυρηνική φυσική, στοιχειώδη σωμάτια) το 1989 και αφού εργάστηκε στο Πανεπιστημιακό Κολέγιο του Λονδίνου, επέστρεψε το 1992 στο Σάρεϊ ως Καθηγητής Θεωρητικής Φυσικής (όπου, έως σήμερα, διδάσκει κβαντική μηχανική). Επιπλέον, διευθύνει το Τμήμα Επικοινωνίας και Διάδοσης Επιστημονικών Θεμάτων προς το Ευρύ Κοινό (Public Engagement in Science) στο ίδιο Πανεπιστήμιο.

Τα ερευνητικά ενδιαφέροντά του εστιάζουν στη μελέτη των ιδιοτήτων ατομικών πυρήνων που περιέχουν άλω από νετρόνια, καθώς και στην Κβαντική Βιολογία. Τα τελευταία χρόνια, παρουσιάζει την εβδομαδιαία εκπομπή The life Scientific στο BBC Radio 4, όπου –με αφορμή κάποιο επιστημονικό θέμα που τον εντυπωσίασε– προσκαλεί κορυφαίους επιστήμονες και ερευνητές να μιλήσουν στο ευρύ κοινό για τη ζωή και το έργο τους. Μέσα από τις συνεντεύξεις του, τόσο οι νομπελίστες όσο και τα νέα, ελπιδοφόρα μυαλά της επιστήμης εξομολογούνται τι τους ενέπνευσε, τι τους παρακινεί και τι οφέλη θα φέρει στον κόσμο η δραστηριότητά τους.

Από το 2004 έως σήμερα (2023), παρουσιάζει ανελλιπώς τηλεοπτικές εκπομπές (σε σειρές) και επιστημονικά ντοκιμαντέρ (πάντοτε για το ευρύ κοινό) στο κανάλι BBC 4 καθώς και στο BBC 2, όπως το υποψήφιο για βραβείο BAFTA Chemistry: A Volatile History (BBC4, 2010), το Shock and Awe: The Story of Electricity (BBC4, 2011), το βραβευμένο Britain’s Nuclear Secrets: Inside Sellafield (2015). Τα θέματά του εκτείνονται σε όλο το φάσμα των θετικών επιστημών και της Τεχνολογίας (από τη Μεγάλη Έκρηξη, την Ιστορία της Επιστήμης, τα Χημικά Στοιχεία, τη Σκοτεινή Ύλη, το Σύμπαν και το ταξίδι στο Διάστημα, μέχρι τα μυστικά της Πυρηνικής Ενέργειας, τον Ηλεκτρισμό, το Φως, το Χάος, τα παράδοξα της Κβαντικής Μηχανικής, τις ανακαλύψεις και τους πρωτοπόρους της Επιστήμης).

Τα βιβλία του «Σκέψου σαν Φυσικός», «Εξωγήινοι | η επιστήμη ρωτά: Υπάρχει κάποιος εκεί έξω;», «Σκουληκότρυπες, μαύρες τρύπες και χρονομηχανές», «Quantικά Παράδοξα», «Οι Δαίμονες της Φυσικής», και «Ζωή στην κόψη: η εποχή της Κβαντικής Βιολογίας»  [με συν-συγγραφέα τον Johnjoe McFadden· το συγκεκριμένο βιβλίο κατατάχθηκε στην βραχεία λίστα για το βραβείο Winton 2015 της Βασιλικής Εταιρείας], μεταφράστηκαν σε περισσότερες από 22 γλώσσες και κυκλοφορούν στην Ελληνική γλώσσα από τον εκδοτικό οίκο ΤΡΑΥΛΟΣ.

Ο Τζιμ Αλ-Καλίλι είναι εκπρόσωπος του Βρετανικού Ινστιτούτου Φυσικής στα σχολεία και από το 1998 κάνει διαλέξεις πραγματοποιώντας έτσι αυτό που του αρέσει: να διδάσκει την επιστήμη και τα επιτεύγματά της στους έφηβους και στο ευρύ κοινό.

Το 2007 τιμήθηκε με το Μετάλλιο Φάραντεϊ της Βασιλικής Εταιρείας, το 2008 τιμήθηκε με την εξαίρετη διάκριση ΟΒΕ (Officer of the Order of the British Empire), το 2009 τιμήθηκε με το Μετάλλιο Κέλβιν του Ινστιτούτου Φυσικής για την ικανότητά του στην επικοινωνία και την εκλαΐκευση της επιστήμης, ενώ το 2013 έλαβε τον τίτλο του Διδάκτορα Επιστημών (Honorary D.Sc.) από το Πανεπιστήμιο του Λονδίνου.

Το 2014 τιμήθηκε με εξαιρετική διάκριση RISE (Recognising Inspirational Scientists and Engineers) από το Συμβούλιο Έρευνας Μηχανικής και Φυσικών Επιστημών του Ηνωμένου Βασιλείου, για το σημαντικότατο έργο του στη διάδοση και επικοινωνία της Επιστήμης. Ήταν μια διεθνής αναγνώριση του ταλέντου του να εμπνέει νέους ανθρώπους και να τους ωθεί σε βαθύτερη ενασχόληση με τις Θετικές Επιστήμες. Την ίδια χρονιά τιμήθηκε με τον τίτλο του Διδάκτορα Επιστημών (Honorary D.Sc.) από το Πανεπιστήμιο του Μπράντφορντ και το 2015 έλαβε τον ίδιο τίτλο από το Πανεπιστήμιο του Πόρτσμουθ.

Από το 2014 έως το 2016 κατείχε τον τίτλο του Προέδρου της Βρετανικής Ανθρωπιστικής Εταιρείας – ενός Οργανισμού του οποίου τα μέλη υποστήριζαν την τάση «όλος ο κόσμος να ζήσει όμορφα τη ζωή του χωρίς θρησκευτικές προκαταλήψεις». Το 2016 έλαβε το Μετάλλιο Stephen Hawking και την αντίστοιχη τιμητική διάκριση για την επικοινωνία της επιστήμης (Stephen Hawking Medal for Science Communication).

Ο Τζιμ Αλ-Καλίλι αυτοπροσδιορίζεται ως ένας «πολύ ήσυχος, ήπιος άθεος». Ο ίδιος δηλώνει: «Είμαι ένας άθεος που δεν νιώθει την ανάγκη να πει σε κάποιον ότι αυτό που πιστεύει είναι λάθος ή χαζό». Και συνεχίζει: «Δεν θα επιχειρούσα να μεταπείσω κάποιον να εγκαταλείψει τη θρησκεία του. Ακόμη κι αν, στο τέλος, μου έλεγε, Εντάξει, εντάξει, θα το κάνω, ξέρω καλά πως κάτι τέτοιο θα ήταν αδύνατο. Ας πάρουμε για παράδειγμα τη μητέρα μου. Είμαι πολύ χαρούμενος γι’ αυτήν, διότι γνωρίζω ότι η θρησκευτική πίστη της γεμίζει ένα ολόκληρο κομμάτι της ζωής της. Βλέπω πόσο σημαντική είναι γι’ αυτήν η πίστη της στον Χριστιανισμό. Δεν έχω δικαίωμα να της την καταστρέψω». Και τελειώνει: «Παρότι είμαι γιος ενός Μουσουλμάνου και μιας Χριστιανής, δεν αισθάνομαι να μου έχει απομείνει ούτε κοκαλάκι θρησκείας πάνω μου». Αυτή η θέση του τον φέρνει, αναπόφευκτα, σε σύγκριση με έναν άλλον διάσημο άθεο, τον καθηγητή Ρίτσαρντ Ντόκινς. «Είμαι ένας χαδιάρης άθεος· δεν είμαι το Ρότβαϊλερ του Δαρβίνου», σχολιάζει ο Τζιμ Αλ-Καλίλι.

Παρά το πλήθος των διεθνών τιμητικών διακρίσεων και των αναρίθμητων επαίνων για το έργο του, ο Τζιμ Αλ-Καλίλι δεν είναι διόλου επηρμένος, είναι εξαιρετικά «ζεστός» και φιλικός, με χαρακτηριστική αίσθηση του χιούμορ.

Έχει επισκεφθεί πολλές φορές την Ελλάδα, είτε για διακοπές είτε για την παρουσίαση των βιβλίων του ως προσκεκλημένος του Εκδοτικού Οίκου ΤΡΑΥΛΟΣ.  Ζει στο Ηνωμένο Βασίλειο, στο Σάουθσι του Πόρτσμουθ, με τη σύζυγό του. Έχουν δύο παιδιά, ένα κορίτσι και ένα αγόρι.